Όταν «το μέλλον της κοινωνίας» φοβάται το μέλλον

 

Του Γιώργου Τσιάκαλου, καθηγητή της παιδαγωγικής σχολής του ΑΠΘ

 «Το μέλλον της κοινωνίας μας είναι τα παιδιά και οι νέοι», συνηθίζουμε να λέμε οι μεγάλοι και γι’ αυτό η αισιοδοξία, που διακρίνει από τη φύση της τη νέα γενιά, λειτουργεί «θεραπευτικά» ακόμη και για κοινωνίες που βιώνουν καταστροφές, αδιέξοδα και απελπισία.

Τι συμβαίνει όμως, όταν η ζωή των παιδιών και των νέων δεν χαρακτηρίζεται από όνειρα, οράματα και σχέδια, αλλά κυριολεκτικά κυριαρχείται από το φόβο για το μέλλον; Το ερώτημα αυτό αναδύεται με δραματικό τρόπο καθημερινά σε όλες τις χώρες, που εδώ και κάποια χρόνια δοκιμάζονται από τη βαθιά οικονομική κρίση. Οι έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και στη Γερμανία «της ισχυρής οικονομίας» 71% των παιδιών και των νέων, ηλικίας 12-25 ετών, βλέπουν με απαισιοδοξία το μέλλον και φοβούνται ότι τους επιφυλάσσει μία ζωή σε ανέχεια και φτώχεια, ενώ η αλήθεια είναι ότι η έκταση και το μέγεθος αυτού του φόβου ξεπερνά κατά πολύ ακόμη και τις πιο δυσοίωνες προβλέψεις. Οι ερευνητές θεωρούν ότι ένας τέτοιος φόβος αφήνει βαθιά ίχνη στην προσωπικότητα των παιδιών και είναι δυνατόν να επηρεάσει αρνητικά την πορεία τους.
Λογικό είναι να υποψιαζόμαστε ότι στην Ελλάδα η κατάσταση θα είναι πιο δραματική. Στο τέλος του σχολικού έτους που πέρασε οι μαθητές και οι μαθήτριες του 132ου δημοτικού σχολείου της Γκράβας έκαναν μία ταινία, στην οποία μιλούν για τις ελπίδες και τους φόβους τους -με τους φόβους να πολιορκούν επικίνδυνα τις ελπίδες. Γονείς χωρίς δουλειά, μεγάλα αδέλφια χωρίς εμφανή προοπτική, επιθετικότητα και μιζέρια στους τοίχους και στους δρόμους, εκπαιδευτικοί που απαξιώνονται και προσβάλλονται καθημερινά από επίσημα χείλη -από πού να τραφεί η αισιοδοξία;
Ξαφνιάζει η απάντηση των ερευνητών της Γερμανικής Υπηρεσίας Κοινωνικών Ασφαλίσεων στην ειδική ιστοσελίδα για μαθητές: «Ενάντια στο φόβο για το μέλλον βοηθά μόνον η επανάσταση». Και διευκρινίζουν ότι αυτό που χρειάζονται οι μαθητές και οι μαθήτριές είναι να αναπτύξουν αυτοπεποίθηση απέναντι σε όσους δεν βλέπουν παρά μόνον αδιέξοδα και να καλλιεργήσουν τη βούληση και την ικανότητα αντιμετώπισης των προβλημάτων και όχι αποφυγής τους. Αυτός είναι ο μοναδικός δρόμος και για τα δικά μας σχολεία, εάν θέλουμε «το μέλλον της κοινωνίας μας» να φέγγει αισιοδοξία και ελπίδα.